გამოსყიდვის უფლებით ნასყიდობა, როგორც თვალთმაქცური გარიგება
გამოსყიდვის უფლებით ნასყიდობის ხელშეკრულება ხშირად გამოიყენება, როგორც სესხისა და იპოთეკის ხელშეკრულების ალტერნატივა. თუმცა მხარეებმა უნდა გაითვალისწინონ, რომ ამგვარი მიდგომა სერიოზულ სამართლებრივ რისკებთან არის დაკავშირებული.
წინამდებარე სტატიის მიზანია გაგაცნოთ, თუ რა რისკები შეიძლება ახლდეს მხარეთათვის გამოსყიდვის უფლებით ნასყიდობის ხელშეკრულების გაფორმებას და როდის შეიძლება აღნიშნული გარიგება სასამართლომ თვალთმაქცურად მიიჩნიოს.
რას ნიშნავს ნასყიდობა გამოსყიდვის უფლებით
განსხვავებით კლასიკური ნასყიდობისაგან, გამოსყიდვის უფლებით ნასყიდობის თავისებურება ისაა, რომ გამყიდველს აქვს შესაძლებლობა კონკრეტულ ვადაში გამოისყიდოს გაყიდული ქონება, ხოლო მყიდველს არ აქვს უფლება უარი თქვას სასყიდლის მიღებასა და ქონების თავდაპირველი მესაკუთრისათვის დაბრუნებაზე.
გამოსყიდვის უფლების გამოყენება დამოკიდებულია გამყიდველის ნებაზე, რა შემთხვევაშიც გამოსყიდვა ხდება თავდაპირველი ფასით. გარდა ამისა, მყიდველს უფლება აქვს მოითხოვოს ის თანხა, რომლითაც საქონლის ღირებულება გაიზარდა გამოსყიდვის მომენტამდე. გამყიდველს კი, თავის მხრივ, აქვს უფლება მოითხოვოს იმ თანხების გამოკლება, რომლითაც საქონლის ღირებულება გამოსყიდვამდე შემცირდა.
გამოსყიდვის უფლებით ნასყიდობის ხელშეკრულების რისკები
თუ გამყიდველი დადგენილ ვადაში ვერ ან არ ისარგებლებს გამოსყიდვის უფლებით, მას ეს უფლება ესპობა და ქონებაზე საკუთრების უფლება სრულად გადაეცემა მყიდველს. შესაბამისად, დადგენილ ვადაში გამოსყიდვის უფლების განუხორციელებლობა ქონებაზე საკუთრების უფლების დაკარგვის წინაპირობაა.
აღნიშნულ მექანიზმს განსაკუთრებით ხშირად იყენებენ მხარეები, რომლებსაც სურთ საგადასახადო ვალდებულებებისგან თავის არიდება და სესხისა და იპოთეკის ხელშეკრულების დაფარვა. ასეთ შემთხვევაში, რეალურად, გამყიდველი ცდილობს მიიღოს სესხი, ხოლო გარიგება ფორმალურად ნასყიდობად აღიქმება. თუ მყიდველი (ფაქტობრივი გამსესხებელი) არაკეთილსინდისიერი აღმოჩნდება და გადაუხვევს რეალურ შეთანხმებას, მას შეუძლია გამოსყიდვის ვადის გასვლის შემდეგ უარი თქვას ქონების მყიდველისათვის დაბრუნებაზე, ხოლო გამყიდველი ვერ შეძლებს ქონების უკან დაბრუნებას, ვინაიდან გამოსყიდვის უფლებით ნასყიდობის ხელშეკრულება ქონებაზე საკუთრების უფლების შეძენის კანონიერი საფუძველია. მაშინ როდესაც, სესხისა და იპოთეკის ხელშეკრულების გაფორმების შემთხვევაში, მას ექნებოდა სამართლებრივი დაცვის უფრო ეფექტიანი მექანიზმი.
სესხისა და იპოთეკის ხელშეკრულების უპირატესობები
სესხისა და იპოთეკის ხელშეკრულების სარგებლიანობა ვლინდება იმაში, რომ გამსესხებლის სასარგებლოდ იპოთეკით იტვირთება მსესხებლის უძრავი ქონება, თუმცა საკუთრების უფლება კვლავ მსესხებელს რჩება. თუ მსესხებელი ვერ ან არ ასრულებს ვალდებულებებს, გამსესხებელი უფლებამოსილია მოითხოვოს იპოთეკით დატვირთული ქონების რეალიზაცია. ხოლო თუ ქონება უფრო მაღალი საბაზრო ღირებულებით გაიყიდება, კრედიტორის დაკმაყოფილების შემდეგ დარჩენილი თანხა კვლავ მსესხებელს უბრუნდება.
იმ შემთხვევაში, თუ ნასყიდობის ხელშეკრულება გამოიყენება სესხის გადაფარვის მექანიზმად და გამყიდველს (ფაქტობრივ მესაკუთრეს) თანხის დაბრუნებასთან დაკავშირებით პრობლემები შეექმნება, ქონება მყიდველის საკუთრებაში გადავა წინასწარ შეთანხმებული ფასით. შესაბამისად, თუ ქონების რეალური საბაზრო ღირებულება გაცილებით უფრო მაღალია, ვიდრე გასესხებული თანხა, გამყიდველი ვერ შეძლებს აღნიშნული სხვაობის დაბრუნებას. იპოთეკური სესხის მეშვეობით კი, მსესხებელი ინარჩუნებს საკუთრების უფლებას და კრედიტორის დაკმაყოფილების შემდეგ იღებს რეალიზებული ქონების დარჩენილ თანხას, რაც უფრო ეფექტურ და უსაფრთხო მექანიმზს ქმნის მსესხებლის ინტერესების დასაცავად.
როდის ითვლება ნასყიდობა გამოსყიდვის უფლებით თვალთმაქცურ გარიგებად
სასამართლო თვათმაქცურად მიიჩნევს ისეთ გარიგებას, რომელიც მხოლოდ მოსაჩვენებლადაა დადებული და არცერთ მხარეს არ სურს ამ გარიგებიდან გამომდინარე შედეგის დადგომა. გამოსყიდვის უფლებით ნასყიდობის ხელშეკრულება შესაძლოა სასამართლომ ბათილად ცნოს, თუ კი მხარე დაამტკიცებს, რომ აღნიშნული ხელშეკრულება მიზნად იპოთეკური სესხის დაფარვას ისახავდა.
სასამართლო წინამდებარე საკითხს ერთ-ერთი მხარის მიმართვის საფუძველზე განიხილავს, რა შემთხვევაშიც უნდა დადასტურდეს ყველა ის გარემოება, რომლებიც სხვა გარიგების დადების სურვილზე და დაფარული გარიგებისათვის აუცილებელი წინაპირობების არსებობაზე მიუთითებენ. ასეთ დროს, მოსარჩელემ უნდა დაამტკიცოს სესხისა და იპოთეკის ხელშეკრულების არსებობა, ხოლო მოპასუხეს გამოსყიდვის უფლებით ნასყიდობის ხელშეკრულების არსებობის დადასტურების ტვირთი ეკისრება.
მხარეთა მტკიცებითი ფორმა, როგორც წესი მოწმეთა ჩვენებებსა და მათ დამაჯერებლობაზეა დამოკიდებული. გარდა ამისა, ნასყიდობა გამოსყიდვის უფლებით ყოველთვის სესხსა და იპოთეკას არ ფარავს. შესაბამისად, ყოველ კონრეტულ შემთხვევაში უნდა შეფასდეს არსებობს თუ არა სესხისათვის დამახასიათებელი თავისებურებები, როგორებიცაა სარგებელი (ყოველთვიური პროცენტი), ქონების ფასი, სესხის სახით აღებული თანხის ოდენობა, მისი გონივრული შესაბამისობა ქონების ღირებულებასთან და სხვა.
ამდენად, გამოსყიდვის უფლებით ნასყიდობის ხელშეკრულების იპოთეკური სესხის ალტერნატივად გამოყენება, მეტად სარისკო და მხარეთათვის საზიანო შედეგების მომტანი შეიძლება აღმოჩნდეს.
გაითვალისწინეთ, არასწორად შერჩეულმა გარიგების ფორმამ შესაძლოა მნიშვნელოვანი სამართლებრივი და ფინანსური რისკები წარმოშვას. ხოლო თუ უკვე აღმოჩნდით მსგავს მდგომარეობაში და ფიქრობთ, რომ თქვენი უფლებები შეიძლება დაირღვეს, დროულად მიმართეთ კვალიფიციურ სამართლებრივ დახმარებას და დაიცავით საკუთარი ინტერესები.
სტატიის ავტორი: ლეილა ლიპარტელიანი
